نقد و بررسی فیلم بیچارگان (Poor Things)

«Poor Things» برخلاف ساخته پیشین لانتیموس یعنی «سوگلی» که بیشتر مولفه‌های موردعلاقه هالیوود را یدک می‌کشید، بیشتر با سبک و سیاق آثار لانتیموس نزدیک شده است. اثری که در آن فرم نقش بسزایی دارد و روایت داستان با پیچیدگی‌های روایی و با ارجاعات تاریخی و فرهنگی فراوان همراه هستند.

داستان فیلم درباره دختربچه‌ای (اما استون) به نام بلا است. بلا توسط خالقش (ویلیام دافو) به دنیا آمده است و اگرچه جثه یک انسان بالغ را دارد؛ اما از لحاظ ذهنی، کودکی است که به طور مداوم در حال یادگیری و شناخت دنیاست. شناختی که باعث می‌شود تجربیات گوناگونی کسب کند و…

 «بیچارگان» به‌خوبی با بهره‌گیری از زبان تصویر، در طول فیلم، سوژه و شخصیت‌های خود را پرورش می‌دهد و ازاین‌حیث می‌توان گفت که به‌طورقطع، یکی از هنرمندانه‌ترین آثار سال به شمار می‌رود. بااین‌حال، اگرچه «Poor Things» از لحاظ فرم، اثری برجسته و شایسته ستایش است، اما در بخش محتوا رویکردهایی دارد که می‌توان به آن انتقاداتی وارد دانست. «بیچارگان» به طور مشخص، به دنیای مدرن انتقاد دارد و سازوکاری فمینیستی در پیش می‌گیرد تا دنیا را از دیدگاه یک کودک (با جثه‌ای بزرگسال) ببیند. کودکی که هیچ درکی از قواعد دنیای مردانه و زندانی که در این دنیا برای زنان ساخته شده ندارد.

بلا در طول قصه از طریق ارتباط با مردان و جامعه، متوجه چارچوب‌هایی می‌شود که از سوی مردان برای زنان ساخته شده است. چارچوبی که چنانچه زنان از آن‌ها تبعیت نکنند، به‌عنوان یک انسان سطح پایین از آن‌ها یاد خواهد شد. بااین‌حال، در این مسیر بلا به طور کامل خود را از این قوانین مستثنی می‌کند و به همین جهت، مردان هم شیفته او می‌شوند. مردانی که تا پیش‌ازاین با زنان فراوانی ارتباط داشتند؛ اما ناگهان خود را درگیر کسی می‌بینند که نتوانسته‌اند بر او چیره شوند و به همین جهت، دلباخته او می‌شوند.

بااین‌حال، نگاه لانتیموس به جامعه زنان در بخش میانی فیلم دچار چالش می‌شود. جایی که علاوه بر توضیح طولانی فیلمساز، تأکید بر جنسیت و روابط جنسی، بیش از آنچه که نیاز است، به تصویر کشیده شده و این در حالی است که مسائل سیاسی از جمله “ظهور سوسیالیسم” نیز به داستان وارد می‌شود. شاید بهتر می‌بود که به‌جای تأکید مکرر بر ارتباط جنسی بلا با افراد مختلف، فیلم بیشتر به شخصیت‌های مکمل از جمله همسر سابق می‌پرداخت تا فرصت بیشتری برای شناخت و متعاقباً نتیجه‌گیری نهایی فیلم مهیا می‌شد.

(این پاراگراف پایان فیلم را لو می‌دهد) اما پایان‌بندی فیلم نیز تا حدودی بحث‌برانگیز است. جایی که بلا، درحالی‌که به نظر می‌رسد بر دنیا و سازوکارش چیره شده، گوشه‌ای نشسته و در حال کتاب‌خواندن است و در آن سو، همان مردانی که قوانین محدودکننده برای زنان ترسیم کرده‌اند، در قامت یک گوسفند مجدداً متولد می‌شوند! پایان‌بندی که احتمالاً موردپسند گروه‌های فمینیستی خواهد بود؛ اما برای یک اثر به کارگردانی لانتیموس، یک عقب‌گرد آشکار محسوب می‌شود.

نقد ویدئویی فیلم «Poor Things» را در ادامه ببینید:

https://www.youtube.com/watch?v=Tr-38ad-2Ks

«Poor Things» اما از لحاظ بازیگری قطعاً در رده بهترین‌های سال قرار می‌گیرد. اِما استون، ستاره بی‌چون و چرای فیلم است و بازی او به‌طورقطع یکی از درخشان‌ترین بازی‌های سال سینمایی که گذشت لقب می‌گیرد. دیگر بازیگران فیلم از جمله مارک رافالو نیز عملکرد فوق‌العاده‌ای در مقابل دوربین داشته‌اند و در مجموع می‌توان گفت که «بیچارگان» در بخش بازیگری، یکی از درخشان‌ترین آثار سال به شمار می‌رود.

«Poor Things» مانند اکثر آثار لانتیموس، در بخش فرم اثری درخشان به شمار می‌رود. فیلمی که جزئیات فنی آن از موسیقی گرفته تا فیلم‌برداری و رنگ‌آمیزی در بالاترین سطح قرار دارند و می‌تواند توجه هر علاقه‌مندی به سینما را به خود جذب کنند. بااین‌حال، رویکرد محتوایی فیلم قابل‌بحث است و احتمالاً نظرات متفاوتی را در بین علاقه‌مندان به سینما رقم خواهد زد. فیلمی که به طور آشکارا در جهت حمایت از جامعه زنان ساخته شده اما در دقایقی، مسیری شعاری را پیش می‌گیرد و فراموش می‌کند که هنر سینما نه شعار، بلکه ارائه زبان تصویر برای انتقال مفهوم است؛ مفهومی که حداقل از لانتیموس انتظار داشتیم آن را به بهترین و بی‌نقص‌ترین شکل ممکن ارائه نماید.

نمره: 7/10

منتقد: میثم کریمی